Ideeënsex. Het is een prikkelend idee. De gedachte achter ideeënsex is dat nieuwe ideeën ontstaan door het samensmelten van meerdere bestaande ideeën. Als je een beetje een beelddenker bent roept het woord ideeënsex natuurijk een hele reeks associaties op: speeddaten, uithuwelijken, prositutie, masturbatie en orgies. Plotseling blijken al die dingen ook in je hoofd te gebeuren en zijn ze de bron van maffe ideeën zoals flashmobs – of van serieuze zoals de stelling van pythagoras.

Eigenlijk is dit een moment waarop je even moet stoppen met lezen en je fantasie de vrije loop moet laten. Laat die ideeëensex gedachte eerst eens even vrijelijk door je hoofd gaan voordat je je laat indoctrineren met een of andere serieuze bespreking van het onderwerp door mij.

….

Experiment geslaagd? Bij mij riep het woord in ieder geval associaties op die nog nooit eerder bij me opgekomen waren. Een sexy idee dat door je hoofd gaat maakt daar blijkbaar allemaal dingen los.  Stoffige gedachten die er al jaren zitten gaan een flirt aan met de nieuwkomer. Als ze erg van hun stuk zijn willen ze wel een beetje buiten hun comfort zone komen en een dansje doen dat ze normaal nooit zouden doen. Je hele gedachtenwereld zet haar beste beentje voor. En ja; zo kom je op nieuwe ideeën.

Ik vind ideeënsex een fijne metafoor, maar het is natuurlijk de vraag of je er ook wat mee kan. Levert die gedachte aan ideeënsex ons ook inzichten op waarmee we beter begrijpen hoe kennis werkt? Ik denk van wel. Bijvoorbeeld als je kijkt naar hoe ideegeneratie-technieken werken.

Er zijn honderden technieken om op frisse ideeën te komen, maar ze vallen grofweg uiteen in twee categorieën: vrije associatie en geforceerde connectie. Bij vrije associatietechnieken neem je een input of idee als basis en probeer je de ideeën daaromheen los te krijgen. Die associaties vormen weer de basis voor verdere associatie. Bij een boom denk je aan blaadjes;  blaadjes doen je denken aan papier en aan ‘jong blaadje’ en die gedachten doen je weer denken aan… Nou ja, je snapt het idee. Ideeënsex is niet de basisgedachte achter vrije associatie, hoewel het natuurlijk wel kan gebeuren, zeker als je het met een groep mensen doet.

Het zit anders met geforceerde connectie. Bij geforceerde connectie probeer je op nieuwe ideeën te komen door twee dingen aan elkaar te relateren die eigenlijk niets met elkaar te maken hebben. Wat als dit bedrijf een appel was? Dat werk. Geforceerde connectietechnieken richten zich dus nadrukkelijk op het organiseren van een flirt tussen heel verschillende ideeën.

Toch werkt geforceerde connectie niet altijd zo lekker als je zou willen. Terwijl er bij het experimentje van even terug uit alle hoeken en gaten van mijn brein oude ideeën kwamen gekropen om met vreemde dansjes de gedachte aan ideeënsex het hof te maken, blijken er nu nauwelijks gedachten over mijn bedrijf te zijn die het met een appel willen doen. Wat is dat toch?

We kunnen volgens mij drie lessen trekken uit het voorbeeld. Één: ideeën sexen niet graag onder dwang. Het probleem met geforceerde connectie is het geforceeerde ervan. Twee: aantrekkelijke ideeën zijn betere gangmakers dan saaie ideeën. Saaie ideeën roepen te weinig op in je brein. Je hebt dus een goed idee nodig om een geweldig idee te brouwen. En drie: soort zoekt soort. Ideeën die ver uit elkaar liggen, sexen niet graag.

Het grappige is dat dat laatste wetenschappelijk onderzocht is. Een veronderstelling achter geforceerde connectie technieken is dat afstand telt. Hoe verder de oorspronkelijke ideeën uit elkaar liggen hoe beter en origineler de ideeën zijn die er uit voortvloeien. Onderzoekers konden die aanname toetsen door de geschiedenis van ideeën die op een digitaal innovatieplatform tot stand gekomen waren na te gaan.

Het bleek dat de aanname klopt, maar ze brachten een belangrijke nuance aan. Originele ideeën kwamen wel voort uit ideeën die oorspronkelijk ver uit elkaar lagen, maar daarvoor waren veel meer stappen of iteraties nodig dan bij andere ideeën. Het ging dus niet in één keer (vreemd idee plus vreemd idee levert geweldig idee), maar juist stukje bij beetje (verwant idee plus verwant idee geeft aangepast idee). Als dit proces van het combineren van verwante ideeën heel vaak herhaald werd, waardoor er uiteindelijk toch heel verschillende dingen werden samengebracht, dan kwamen er goede en originele ideeën uit. Je kunt dus wel degelijk veel creatieve kracht putten uit het verbinden van ideeën die ver uit elkaar liggen, maar je moet wel genoeg potjes ideeënsex inplannen om het voor elkaar te krijgen.

Je kunt het ideeënsex concept dus prima gebruiken om idee generatietechnieken praktisch te verbeteren. Misschien moet je dit eens zelf proberen. Probeer wat je nu weet van ideeënsex op eens op vrije associatie technieken toe te passen. Je zult zien dat je makkelijk een aantal verbeteringen kan bedenken en ideeënsex zich dus niet alleen als prikkelende, maar ook als vruchtbare gedachte bewijst.

Meer lezen?

Ik heb het begrip ideeënsex van verandermanagementprofessor Thijs Homan. In het blogje spiegelpaleis bespreek ik zijn ideeën uitgebreider. Je kan ook zijn online college bekijken.

Ook mijn blogje over mementheorie is verwant aan dit onderwerp.

De wetenschappelijke studie waar ik naar verwijs in dit blogje is te vinden in dit artikel.