Moois. Op de gevel van een boekwinkel, niet ver van mijn huis, staat deze tekst geschilderd: “een boek is als een bijl voor de bevroren zee in ons”. Ik hou van metaforen en deze heeft er twee: boeken worden met bijlen vergeleken en ons innerlijk met een bevroren zee. Maar, sinds kort zie ik veel meer in metaforen dan een mooie stijlfiguur. Dat komt door het boek ‘Metaphors We Live By’ van George Lakoff en Mark Johnson.

Lakoff en Johnson beweren dat metaforen veel meer zijn dan een speeltje voor dichters of romantische zielen. Nee…, we denken in metaforen: allemaal – de hele dag door. Lakoff en Johnson laten dat zien aan de hand van alledaags taalgebruik. Neem het idee van tijd. We hebben tijd genoeg. Lanterfanten is tijd verspillen. Je tijd is op. Dat meisje is je tijd niet waard. In al deze zinnetjes word tijd voorgesteld als iets waardevols dat snel op kan raken. Iets dat je goed moet besteden. Inderdaad: tijd is geld. Volgens Lakoff en Johnson begrijpen we wat tijd is door het te begrjpen als een schaars goed. Al deze zinnetjes zijn metaforen en ze laten zien hoe ons brein werkt, niet hoe we de taal versieren.

Als je eenmaal begint met het ontdekken van metaforen in alledaags taalgebruik, dan kun je nog wel even doorgaan en dat is dan ook precies wat Lakoff en Johnson doen. Liefde is een reis. Debat is oorlog. De economie is een (levend) wezen. Steeds gebruiken we vertrouwde concepten om abstractere concepten te begrijpen en dat begint volgens Lakoff en Johnson al heel vroeg. Richtingsmetaforen, bijvoorbeeld, leren we in onze vroegste jeugd en gebruiken we ons hele leven. Ook zinnetjes als: ‘de inflatie stijgt’,’ ik voel me down’ en ‘’de kern van het onderwerp’, zijn voorbeelden van alledaags metafoorgebruik. Als je het zo bekijkt begrijpen we bijna al onze concepten via metaforen. We stapelen concept op concept door metafoor in metafoor.

Er wordt wel gezegd dat wetenschap de werkelijkheid onttovert, maar het idee dat dat alles wat ik denk gebouwd kan zijn op metaforen vind ik zelf wel erg magisch. Ik weet niet of het waar is, maar als het zo is, dan is het een deel van het antwoord op de vraag naar basiskennis die ik hier al eerder stelde. Basiskennis is, in deze visie, kennis, die helpt andere ideeën te structureren. Misschien voldoet Goniometrie dan alsnog, maar misschien hebben we lessen nodig in grijstinten, liefde of speltheorie. Zeggen jullie het maar!

 Meer lezen?

Ik bespreek het boek “Metaphors We Live By” uitgebreider in mijn blog: Reasoning on Metaphorical Foundations.

Eerder stelde ik hier de vraag wat nu ècht basiskennis is: Basiskennis.